MAURETANIA - NUMIDIA - AFRICA CYRENAICA et CRETA - AEGYPTUS
La prima porzione del nord Africa entra a far parte dei domini di Roma nel 146 a.C con la distruzione di Carthago (Africa Proconsular; inizialmente Africa Vetus e Africa Nova); la Cyrenaica (separata naturalmente dalla provincia Africa dall'inospitale zona della Syrtica) lasciata in eredità a Roma nel 96 a.C. e provincia nel 75-74 a.C. a cui è unita amministrativamente l'isola di Creta (provincia dal 68-67 a.C.); la Numidia (con il nome di Africa Nova) è provincia nel 47-46 a.C., l'Aegyptus nel 30 a.C., mentre le provincie della Mauretania Tingitana e della Mauretania Caesariensis sono istituita nel 40-42 d.C.
Tra le vie di questa zona, ricordiamo la Via Hadriana.
Con la riforma operata da Diocleziano, le provincie vengono suddivise e rinominate in:
-Mauretania Tingitana mantiene il nome originario
-Mauretania Caesariensis in Mauretania Caesariensis e Mauretania Sitifensis
-Numidia mantiene il proprio nome, viene divisa in Numidia Cirtensis e Numidia Militiana (poi riunita sotto Costantino) e cede parte del territorio alla Mauretania Sitifensis e ne acquisisce dall'Africa Proconsular
-Africa Proconsular in Africa Proconsular Zeugitana, Byzacena, Tripolitania e cedendo una parte di territorio alla Numidia
-Cyrenaica rinominata Lybia II (o Lybia Superior)
-Aegyptus in Lybia I (o Lybia Inferior), Aegyptus Iovia, Aegyptus Herculia (poi risuddivisa in Augustamnica I e Augustamnica II all'inizio del IV secolo), Thebaida I e Thebaida II.
Abari | Africa Proconsularis | ? | Tunisia |
Achulla, Achilla, Anolla | Africa Proconsularis | Ras Botria - Henchir Botria | Tunisia |
Ad Maiores | Numidia | ? | Algeria |
Ad Mercurii, Augusta Zilil, Zilil | Mauretania Tingitana | Arzila-Asilah | Marocco |
Adulis | oltre limes | Zula | Eritrea |
Aegimurus insula | Africa Proconsularis | isola Zembra | Tunisia |
Aelia Uluzzibira | ? | ? | ? |
Ala Milliaria | Mauritania Caesariensis | Beniane | Algeria |
Albulae | Mauritania Caesariensis | Ayn Temūshent | Algeria |
Alexandria | Aegyptus | Alessandria | Egitto |
Altava | Mauritania Caesariensis | Ouled Mimoun | Algeria |
Althiburus | Numidia | Althiburus | Algeria |
Ammaedara | Numidia | Haïdra | Tunisia |
Ampsaca flumen | Mauritania Ceasariensis | Wadi el-Kebir | Algeria |
Antinopolis, Antinoe | Aegyptus | El Sheikh Ibada | Egitto |
Apollinopolis Magna | Aegyptus | Edfu | Egitto |
Apollinopolis Superioris | Aegyptus | ? | Egitto |
Apollonia | Cyrenaica | Marsa Susa | Libia |
Aquae Calidae | Mauritania Caesariensis | pressi di Hadjouf? | Algeria |
Aquae Calidae Carpitanae | Africa Proconsularis | Korbous | Tunisia |
Aquae Dacicae | Mauretania Tingitana | Sidi Kacem | Marocco |
Aquae Persianae | Africa Proconsularis | Hammam Lif | Tunisia |
Aquae Regiae | Africa Proconsularis | ? | Tunisia |
Arabia Felix | oltre limes | --- | Yemen |
Arae Philaenorum | Africa Proconsularis-Cyrenaica | Graret Gser et Trab | Libia |
Arsenaria | Mauritania Caesariensis | ?? | Algeria |
Arsinoe | Aegyptus | Medinet el-Fayum | Egitto |
Arsinoe, Tauchira | Cyrenaica | Tukrah | Libia |
Assuras | Africa Proconsularis | ? | Tunisia |
Athribis, Athlibis | Aegyptus | Tell Atrib-Banha | Egitto |
Aurasius (saltus) | Mauritania Caesariensis | massiccio dell'Aurès | Algeria |
Ausum | Mauritania Caesariensis | Sadouri | Algeria |
Auzia | Mauretania Caesariensis | ? | Algeria |
Babba | Mauretania Tingitana | Basra | Marocco |
Babylonia | Aegyptus | al-Qhira (Il Cairo) | Egitto |
Badias | Numidia | Sidi Nadji? | Algeria |
Bagradas flumen | Africa Proconsularis | fiume Medjerda | Tunisia |
Balagrae | Cyrenaica | El-Beyda | Libia |
Banasa, Colonia Iulia Valentia Banasa | Mauretania Tingitana | Banasa | Marocco |
Barce | Cyrenaica | Barce | Libia |
Berenice | Aegyptus | Umm el Ketef | Egitto |
Berenice Pancrisia | oltre limes | Allaqi-Deraheib | Sudan |
Berenice Trogloditica | Aegyptus | Medinet-el Haras | Egitto |
Berenice, Euesperides | Cyrenaica | Bengasi | Libia |
Bezercos | Africa Proconsularis | Sidi Mohammed ben Aissa | Tunisia |
Bida | Mauritania Caesariensis | ? | Algeria |
Bulla Regia | Numidia | Bulla Regia | Tunisia |
Caesarea Mauretaniae, Iol | Mauretania Caesariensis | Cherchell | Algeria |
Calama | Numidia | Guelma | Algeria |
Calceus Herculis | Numidia | El Kantara | Algeria |
Campi Magni | Numidia | Suk al-Karmis | Tunisia |
Capsa | Africa Proconsularis | Gafsa | Tunisia |
Caput Mercurii | Africa Proconsularis | Capo Bon | Tunisia |
Caput Villa | Africa Proconsularis | Chebba | Tunisia |
Carpis | Africa Proconsularis | ? | Tunisia |
Cartenna | Mauritania Caesariensis | Ténès | Algeria |
Carthago, Julia Concordia Carthago | Africa Proconsularis | Carthage-Quartag | Tunisia |
Casar | Numidia | el-Mahder-Batna | Algeria |
Castra Nova | Mauritania Caesariensis | Mohammadia (Perregaux) | Algeria |
Catabathmus Maior | Cyrenaica | ? | Libia |
Cellae | Numidia | ? | Algeria |
Cercinna | Africa Proconsularis | isole Kerkennah | Tunisia |
Choba | Mauretania Caesariensis | pressi di Souk-El Tnine | Algeria |
Chullu | Numidia | Collo | Algeria |
Cidames, Cidamus | Africa Proconsularis | Ghadames, Gadames | Libia |
Cillium | Africa Proconsularis | Kasserine | Tunisia |
Cirta | Numidia | Constantine | Algeria |
Cissi | Mauretania Caesariensis | ? | Algeria |
Clauda | Creta | Isola di Gavdos? | Grecia |
Claudianus Mons | Aegyptus | pressi del Jebel Fatira (a est di Safaga) | Egitto |
Clupea, Clipea, Aspis | Africa Proconsularis | Kélibia | Tunisia |
Cnossus | Creta | Cnosso - isola di Kriti | Grecia |
Cohors Breucorum | Mauretania Caesariensis | ? | Algeria |
Columnata | Mauretania Caesariensis | Colonel Bougara? | Algeria |
Coptos | Aegyptus | Quift | Egitto |
Cornelia castra | Africa Proconsularis | Galaat el Andeless | Tunisia |
Corniclanum | Cyrenaica | Ajdabia | Libia |
Cuicul | Mauretania Caesariensis | Djemila | Algeria |
Curubis | Africa Proconsularis | Korba | Tunisia |
Cusae | Aegyptus | el-Kousiyah | Egitto |
Cydamus | Africa Proconsularis | Ghadames | Libia |
Cydonia | Creta | Cenea - isola di Kriti | Grecia |
Cyrene, Cirene | Cyrenaica | Shahhat | Libia |
Darnis | Cyrenaica | Derna | Libia |
Diana Veteranorum | Numidia | Ain Zana | Algeria |
Dimmidi castellum | Numidia | oasi di Messad | Algeria |
Dionysias | Aegyptus | Kasr (Qasr) Qaroun - El Fayum | Egitto |
Elephantine | Aegyptus | isola Elephantina | Egitto |
Equizeto | Mauritania Caesariensis | ? | Algeria |
Fenice | Creta | Loutro | Grecia |
Fortunae Insulae | oltre limes | Isole Canarie | Spagna/Marocco |
Garama | Africa Proconsularis | Germa | Libia |
Gemellae | Numidia | el-Kasbat | Algeria |
Ghirza | Africa Proconsularis | Qirzah | Libia |
Gholaia, Gola | Africa Proconsularis | Bu Njem | Libia |
Gigthis | Africa Proconsularis | Henchir Bou Ghrara | Tunisia |
Gortyna | Creta | Retimnon - isola di Kriti | Grecia |
Gunugu | Mauritania Caesariensis | ? | Algeria |
Hadrianopolis | Cyrenaica | Driana | Libia |
Hadrumetum | Africa Proconsularis | Sousse | Tunisia |
Heliopolis | Aegyptus | Il Cairo - el-Matariya | Egitto |
Heracleopolis Magna, Herakleus | Aegyptus | pressi di Ihnasia el Medina | Egitto |
Hermoupolis Magna | Aegyptus | El Ashmūnein | Egitto |
Hermunthus | Aegyptus | Amant | Egitto |
Hiberna Alae Sebastenae | Mauritania Caesariensis | Kherba des Ouled Hellal | Algeria |
Hierapytna | Creta | Ierapetra - isola di Kriti | Grecia |
Hippo Diarrhytus | Africa Proconsularis | Bizerte (Biserta) | Tunisia |
Hippo Regius | Numidia | Annaba, Bouna | Algeria |
Kaloi Limenes | Creta | Kali Limenes | Grecia |
Kellis | Aegyptus | Ismant el-Kharab | Egitto |
Icosium | Mauritania Caesariensis | Algeri | Algeria |
Igilgili, Igilgilis | Mauritania Caesariensis | Jijel | Algeria |
Iomnum | Mauritania Caesariensis | ? | Algeria |
Iscina | Africa Proconsularis | Sultan | Libia |
Kharga | Aegyptus | al-Hariga | Egitto |
Lacci lacus | oltre limes | zona a metà strada tra Oasi di Siwa e il Gilf Kébir | Egitto |
Lambaesis | Numidia | Tazoult | Algeria |
Lasea, Lasaea | Creta | Lasea - pressi di Capo Leonda | Grecia |
Latopolis | Aegyptus | Isna | Egitto |
Leptis Magna | Africa Proconsularis | Labdah-Homs | Libia |
Leptis Minor | Africa Proconsularis | Lamta-El Moknin | Tunisia |
Lixus | Mauretania Tingitana | Lixus - pressi di El-Arâich | Marocco |
Luxor | Aegyptus | al-Uksur (Luxor) | Egitto |
Lycopolis | Aegyptus | pressi di Asiut | Egitto |
Macomades | Africa Proconsularis | Sirt | Libia |
Mactaris | Africa Proconsularis | Makthar | Tunisia |
Madauros | Numidia | M'Daouroch | Algeria |
Magador, Mogador | Mauretania Tingitana | Essaouira | Marocco |
Malus, Mulucha flumen | Mauritania Caesariensis | Wadi Muloya | Algeria |
Mascula | Numidia | Kenchala | Algeria |
Membressa | Africa Proconsularis | ? | Tunisia |
Menfis | Aegyptus | Memphis | Egitto |
Meninx, Meninge insula | Africa Proconsularis | isola di Djerba | Tunisia |
Meninx | Africa Proconsularis | Meninx - Henchir El Kantara | Tunisia |
Mesarfelta | Numidia | ? | Algeria |
Mesphe | Africa Proconsularis | Medina Doga | Libia |
Metelis | Aegyptus | Köm el-Ghoraf o Köm al-Ahmer | Egitto |
Milevis | Numidia | Mila | Algeria |
Mina | Mauretania Caesariensis | ? | Algeria |
Missua | Africa Proconsularis | Sidi Daoud | Tunisia |
Misurata | Africa Proconsularis | Misurata | Libia |
Musti | Africa Proconsularis | Musti - pressi di Le Krib | Tunisia |
Myos Hormus | Aegyptus | Quseir (pressi di) | Egitto |
Napata | oltre limes | Gebel Barkal | Sudan |
Narmoutheos Castrum, Narmunthi | Aegyptus | Medinet Madi - El Fayum | Egitto |
Neapolis | Africa Proconsularis | Nabeul | Tunisia |
Nepete | Numidia | Nefta | Tunisia |
Nicopolis, Iuliopolis | Aegyptus | Alessandria (pressi di) | Egitto |
Numerus Syrorum | Mauretania Caesariensis | ? | Algeria |
Oea | Africa Proconsularis | Tripoli | Libia |
Olbia | Cyrenaica | Gasr el Ebia | Libia |
Ombos | Aegyptus | Kom Ombo | Egitto |
Oppium Novum | Mauretania Tingitana | Oppium Novum-Ain Defla (Duperré) | Marocco |
Pacatiana | Mauretania Tingitana | El-Bénian | Marocco |
Pagida | Mauretania Caesariensis | fiume Abeadh? | Algeria |
Panopolis | Aegyptus | Ahmira | Egitto |
Parembole | Aegyptus | nel lago Nasser | Egitto |
Paraetonium | Aegyptus | Marsa Matruh | Egitto |
Pelusium | Aegyptus | Tall al Faramah | Egitto |
Phaestum, Festòs? | Creta | Phaistós - isola di Kriti | Grecia |
Phazania | Africa Proconsularis | Fezzan | Libia |
Philadelphia | Aegyptus | Darb Gerze | Egitto |
Philae | Aegyptus | Filé | Egitto |
Phykous | Cyrenaica | Hamana | Libia |
Pomaria | Mauretania Caesariensis | Tlencen | Algeria |
Porphyrites Mons | Aegyptus | Gebel Abu Dukhan | Egitto |
Portus Magnus | Mauretania Caesariensis | Arzew | Algeria |
Praesentia | Aegyptus | ? | Egitto |
Primis | Aegyptus | Qasr Ibrîm | Egitto |
Pselkis | Aegyptus | Dakkah | Egitto |
Ptolemais | Aegyptus | el-Manshah | Egitto |
Ptolemais | Cyrenaica | Tolmeita | Libia |
Pupput | Africa Proconsularis | Pupput-pressi di Hammamet | Tunisia |
Purpuraria insula | oltre Limes | isola di Mogador | Marocco |
Quiza | Mauretania Caesariensis | ? | Algeria |
Raphae | Aegyptus | Rafah | Egitto |
Rapidum | Mauretania Caesariensis | (Sour) Djouab | Algeria |
Regiae | Mauretania Caesariensis | Douar Arbal | Algeria |
Rhinocolura | Aegyptus | El-Arish | Egitto |
Rusaddir | Mauretania Tingitana | Melilla | Marocco (Spagna) |
Rusazu | Mauretania Caesariensis | ? | Algeria |
Rusguniae | Mauretania Caesariensis | pressi di Cap Djenet | Algeria |
Rusicade | Numidia | Skikda | Algeria |
Rusippisir | Mauretania Caesariensis | ? | Algeria |
Ruspina | Africa Proconsularis | Monastir | Tunisia |
Rusuccuru | Mauretania Caesariensis | ? | Algeria |
Sabratha | Africa Proconsularis | Sabratah | Libia |
Sala | Mauretania Tingitana | Salé-Chellah - pressi di Rabat | Marocco |
Salaeca | Africa Proconsularis | Henchir el Bey | Tunisia |
Saldae | Mauretania Caesariensis | Béjaia | Algeria |
Salmone | Creta | promontorio di Capo Sidero | Grecia |
Siagu | Africa Proconsularis | Siagu-pressi di Hammamet | Tunisia |
Sicca Veneria | Numidia | Le Kef | Tunisia |
Siga | Mauretania Caesariensis | pressi di Beni Saf | Algeria |
Sigos | Numidia | ? | Algeria |
Simitthus, Simitto | Numidia | Chemtou | Tunisia |
Sitifis | Mauretania Caesariensis | Sétif | Algeria |
Soknopaiou Nesos | Aegyptus | Dime es-Seba - El Fayum | Egitto |
Sufasar | Mauretania Caesariensis | Amoura | Algeria |
Sufes | Africa Proconsularis | Sbiba | Tunisia |
Sufetula | Africa Proconsularis | Sbeitla | Tunisia |
Sullectum | Africa Proconsularis | Salakta | Tunisia |
Syene | Aegyptus | Aswan, Assuan | Egitto |
Tabalati? | Africa Proconsularis | ? | Libia |
Tabumati | Africa Proconsularis | Nalut | Libia |
Tacapae | Africa Proconsularis | Gafsa | Tunisia |
Tala | Africa Proconsularis | Thala | Tunisia |
Talmis | Aegyptus | Kalabšah | Egitto |
Tamuco | Mauretania Tingitana | Tamuda - Tétouan | Marocco |
Taparura | Africa Proconsularis | Sfax | Tunisia |
Taposiris Magna | Aegyptus | Abu Sir | Egitto |
Tapsus, Thapsus | Africa Proconsularis | Thapsus-Ras Dimas | Tunisia |
Tasaccura, Tasaccora | Mauretania Caesariensis | Sigi? | Algeria |
Tebtynis, Tebtunis | Aegyptus | Tell Umm el-Baragat | Egitto |
Tentheos | Africa Proconsularis | Zintan | Libia |
Tentyra | Aegyptus | Dendera, Dandara | Egitto |
Thabraca | Numidia | Tabarka | Tunisia |
Thabudeos, Thabudes | Numidia | Tehouda | Algeria |
Thaenae | Africa Proconsularis | Thina | Tunisia |
Thagaste | Numidia | Souk Ahras | Algeria |
Thalalati | Africa Proconsularis | Libia | |
Thamugadi | Numidia | Timgad | Algeria |
Thamusida | Mauretania Tingitana | pressi di Kénitra | Marocco |
Thanaramusa | Mauretania Caesariensis | Berrouaghia | Algeria |
Thebae, Thebes | Aegyptus | Tebes | Egitto |
Thebelami | Africa Proconsularis | ? | Libia |
Thelepte | Africa Proconsularis | Thélepte | Tunisia |
Thenadassa | Africa Proconsularis | Ain Wif | Libia |
Thevestis-Theveste | Numidia | Tebessa | Algeria |
Themeta | Africa Proconsularis | Chott Meriem | Tunisia |
Thiges | Numidia | Griss | Algeria |
Thignica | Africa Proconsularis | ? | Tunisia |
Thonis, Heracleion | Aegyptus | Baia di Abukir | Egitto |
Thuburbo Maius | Africa Proconsularis | Thuburbo Maius - pressi di El-Fahs | Tunisia |
Thuburbo Minus | Africa Proconsularis | ? | Tunisia |
Thuburnica | Africa Proconsularis | Thuburnica | Tunisia |
Thubursicu Numidarium | Numidia | Khamissa | Algeria |
Thucca, Tucca | Africa Proconsularis | Henchir-El-Abiodh | Algeria |
Thugga, Dugga | Africa Proconsularis | Dougga | Tunisia |
Thysdrus | Africa Proconsularis | El Djem | Tunisia |
Tidditanorum castellum | Numidia | Tiddis | Algeria |
Tigava | Mauretania Caesariensis | ? | Algeria |
Tigisi | Numidia | ? | Algeria |
Tingi, Tingis | Mauretania Tingitana | Tangiers (Tangeri) | Marocco |
Tingitanum castellum | Mauretania Caesariensis | El Asnam - Chlef | Algeria |
Tingurtia | Mauretania Caesariensis | Tiaret | Algeria |
Tipasa | Mauretania Caesariensis | Tipasa | Algeria |
Tipasa | Numidia | Tifesh | Algeria |
Tocolsida | Mauretania Tingitana | Bled Takourat - Meknès-Tafilalet | Marocco |
Trimethis | Aegyptus | Dakhla | Egitto |
Tubunae | Numidia | Barika? | Algeria |
Tupusuctu | Mauretania Caesariensis | Tiklat | Algeria |
Turris Tamalleni | Africa Proconsularis | Telmine | Tunisia |
Uchi Maius | Africa Proconsularis | Uchi Maius-Henchir ed-Douamis | Tunisia |
Uchi Minus | Africa Proconsularis | ? | Tunisia |
Uthina | Africa Proconsularis | Oudhna | Tunisia |
Utica | Africa Proconsularis | Utique | Tunisia |
Vaga, Vacca, Waga | Africa Proconsularis | Béja | Tunisia |
Vazanis, Statio Vazaivitana | Numidia | Zoui | Algeria |
Vescera | Numidia | Biskra | Algeria |
Volubilis | Mauretania Tingitana | Volubilis | Marocco |
Zabi | Mauritania Caesariensis | ? | Algeria |
Zama Regia | Africa Proconsularis | Jamma | Tunisia |
Zarai | Numidia | ? | Algeria |
Zigus | Africa Proconsularis | Zaghouan | Tunisia |
Zuccabar, Zucchabar | Mauritania Caesariensis | Khemis-Miliana | Algeria |
Zulil | Mauretania Tingitana | ? | Marocco |
? | Aegyptus | Ain Umm el Dabadib | Egitto |
? | Aegyptus | Ain Umm el Labeka | Egitto |
? | Mauritania Caesariensis | Boghar | Algeria |
? | Numidia | Doucen | Algeria |
? | Africa Proconsularis | Gheriat el Garbia | Libia |
? | Creta | Hersonissos - isola di Kriti | Grecia |
? | Mauritania Caesariensis | Tagremaret | Algeria |
? | Africa Proconsularis | Tamerza | Tunisia |
? | Mauretania Caesariensis | Tiaret | Algeria |
? | Aegyptus | Umm Balad | Egitto |